روان‌شناسان كودك و محققان تربیتی معتقدند: بازی‌ها و اسباب‌بازی‌ها با تقویت حواس، هوش و ادراكات كودكان، به دنیای حال و آینده آنها شكل می‌دهند و از همین روست كه اگر درست انتخاب و در دسترس‌شان گذاشته شود اثراتی سازنده خواهند داشت، وگرنه مخرب و زیانبار خواهند بود.
چه نكات و ویژگی‌هایی را باید در نظر گرفت تا اسباب‌بازی‌های خریداری شده برای آنها نه تنها مفید، بلكه در صورت امكان سازنده و پرورش دهنده باشد؟
صرف‌نظر از ویژگیهای مفید و سازنده، آیا عوامل دیگری نیز در خرید و استفاده از اسباب‌بازی‌ها دخیلاند؟
انتخاب اقتصادی یا آموزشی والدین مهم است یا علاقه صرف كودكان؟ هر نوزاد یا كودكی، در مراحل متفاوت رشد خود به چه وسایلی علاقه و توجه نشان می‌دهد؟
تكامل حواس
برخی احساس‌ها و ادراكات نوزاد انسان طی همان دوره زندگی در رحم مادر، مراحل تكامل را پشت سر می‌گذارند؛ گوش و توان شنوایی از این دسته حواس است.
جغجغه، عروسك‌های صدادار، وسایل و اسباب‌بازی‌های موزیكال و ریتمیك با صدای آرام، نه بلند، و نوایی آرامش‌بخش، لوازم مفیدی برای مواقع بیداری او یا ساكت كردنش هنگام گریه است.برخی دیگر از حواس همچون بینایی پس از تولد شكل بایسته‌ای به خود می‌گیرد. در یكی دو هفته پس از تولد، نوزادان ابتدا فقط رنگ‌های تند و با كنتراست زیاد را در فواصل نزدیك تشخیص می‌دهند نه رنگ‌های میانی و ملایم یا فواصل دور را؛ آویزهایی با رنگ‌های شاد قرمز و سبز كه روی گهواره آنها در حركت است می‌تواند توجه آنها را جلب كند. كم‌كم او می‌تواند با گرفتن اشیا حس لامسه را با كنجكاوی خود درآمیزد و هر دو را تقویت كند. بنابراین باید لوازمی را در اختیارش گذاشت كه خطری نداشته باشد و با سن او نیز متناسب باشد.
دوره نوزادی
ایمنی و بی‌خطر بودن وسایل قابل دسترس یكی از نكاتی است كه در همه مراحل كودكی باید هنگام تهیه اسباب‌بازی نیز مورد توجه بزرگ‌ترها قرار گیرد. از آنجا كه نوزادان بسرعت علاقه وافری به مكیدن و به دهان بردن اشیا پیدا می‌كنند، بهداشتی و قابل شست‌وشو بودن آنها نیز اهمیت بسیار دارد. وسایلی با رنگ‌های روشن، نرم، لطیف و بزرگ‌تر از دهان با صداهای آرام و توجه‌برانگیز از جمله اسباب‌بازی‌ها و عروسك‌ها و آدمك‌ها، برای چنین دوره‌ای مناسب هستند.
دنیای كودكی
وقتی واحد شمارش عمر فرزندتان همراه با ماه به سال نیز متصل می‌شود باید به فكر سرگرمی همراه با آموزش و تقویت خلاقیت او بود. او می‌تواند بنشیند و وسایل اطرافش را جابه جا كند، می‌تواند راه برود و توپی را از این‌سو به آن سو بیندازد یا اسبابی چرخدار مثل روروك، ماشین پلاستیكی و… را هل دهد یا به دنبال خود بكشد.ویژگی جابه‌جایی و حركت برای خرید و تهیه اسباب‌بازی در اولین سال زندگی نه‌تنها اولویت دارد بلكه از آن پس نیز در اغلب موارد باید تكرار شود تا تنبلی جای تحرك را نگیرد. در دو یا سه سالگی درك بیشتر دنیای اطراف، به ویژگیهای دیگر اسباب‌بازی‌ها اضافه می‌شود.كتاب‌های جذاب، پازل‌ها، مكعب‌ها، حیوانات یا پرندگان ساخته شده از مواد سبك، ابزار كوك شدنی یا دارای باتری برای حركت‌كردن یا پخش اصوات و مانند اینها علاوه بر سرگرمی، قابلیت‌های آموزشی و خلاقانه را در او افزایش می‌دهد.از این به بعد آنچه او را علاقه‌مند كند، حس خلاقیتش را برانگیزد، به عواطف و درك او شكل بهتری دهد، روش‌ها و راهكارها را آموزش دهد، با دیگران همراهش كند، همكاری با همبازی‌ها را به او بیاموزد و به حركت و كنش وادارد، مفید است.وسایل نقاشی غیرسمی، توپ‌های بادی، بازی‌های محوطه باز چون سرسره و طناب‌كشی، لوازم كوچك شده دنیای بزرگ‌ترها مثل لوازم خانگی یا قطارها و خودروها و… از جمله اسباب‌بازی‌هایی است كه تقویت این موارد را تقویت میکند .
معیارهای درست
آگاهان و متخصصان پرورشی می‌گویند اشكال بسیاری از والدین هنگام تهیه اسباب‌بازی نگاه از دید خودشان است نه نگاه از منظر بچه‌ها. آنها كه اولین فرزندشان را به دنیا می‌آورند بر حسب علاقه و شوق خود، گاهی اطراف كودك را پر از اسباب‌بازی‌های جورواجوری می‌كنند كه به جای سرگرم شدن كودك، او را سردرگم می‌كند.برخی با خرید اسباب‌بازی‌های گران‌قیمت مدام دغدغه خراب نشدن آن را به كودك گوشزد می‌كنند و ترس از خرابی و ناراحتی حاصل از آن را در دل وی می‌كارند. دسته‌ای دیگر به علایق، سلایق یا حتی خاطرات خود از اسباب‌بازی‌ها توجه دارند نه علاقه كودك. حتی بعضی مواقع ممكن است توجه كودك به نوع خاصی از این اسباب‌های‌بازی از دید والدین نادرست پنداشته شود.به عنوان مثال هنوز بسیارند والدینی كه خرید عروسك برای پسربچه‌ها یا توپ و اسباب‌بازی اصطلاحا پسرانه برای دختربچه‌ها را اشتباه می‌پندارند!توجه به ایمنی، سلیقه و علاقه كودكان، سن و سالشان، درك و هوش متفاوت آنها، امكان خراب‌كردن، تنوع رنگ و شكل و حتی ابعاد، جذابیتش برای كودك، قابلیت پرورش مهارت‌هایی چون تخیل یا آموزش همراه با سرگرمی، امكان مشغولیت با بازی، تجربه‌اندوزی، ارزانی آن و… از جمله نكات مناسب برای تهیه اسباب‌بازی است.اگر می‌خواهید كودكتان به واسطه سرگرمی با اسباب بازی درك بهتری از بسیاری مسائل پیرامونش نیز بهدست بیاورد، باید قدرت تشخیص معیارهای نادرست را از درست در خود و كودكتان تقویت كنید. یك راه قضاوت در این باره از نگاهی به اسباب‌بازی كودكان در خانواده‌ها معلوم و آشكار می‌شود.
